Tczew w czasie swojej wielowiekowej historii padał ofiarą licznych najazdów i zniszczeń. Jednym z takich tragicznych dni w dziejach naszego miasta był 4 października 1577 roku. Pożar, który wówczas wybuchł, nieomal doszczętnie zniszczył ówczesny Tczew. Szesnastowieczne źródło „Rejestr Rachunków Bractwa Gburskiego”, opisujące to wydarzenie podaje, że: „(…) I tak, niestety odkąd dzwon w południe o 12 wybił, miasto wraz z przedmiejskimi dziedzińcami i stodołami w niecałe trzy i pół godziny zostało doszczętnie spalone i w proch obrócone (…)”.
Tak niszczycielski pożar wybuchł najprawdopodobniej przez przypadek. Ogień zaprószyli żołnierze króla Stefana Batorego obozujący pod Tczewem. W celu uzyskania odpowiedzi na pytanie, co królewska armia robiła w naszym mieście, musimy cofnąć się do 17 kwietnia 1577 roku. Wówczas to rozegrała się bitwa pomiędzy siłami I Rzeczypospolitej a oddziałami zbuntowanego Gdańska. Źródłem konfliktu był spór o wybór króla Polski – część szlachty chciała widzieć na tronie księcia siedmiogrodzkiego Stefana Batorego, a inni – cesarza Maksymiliana II Habsburga. Śmierć tego drugiego oraz zdecydowana postawa Batorego sprawiły, że to jego ostatecznie poparła większość głosujących. Z takim rozwojem wypadków nie zgadzali się gdańszczanie, którzy odmówili złożenia hołdu nowemu królowi. Konflikt stopniowo narastał, aż wreszcie obie strony zdecydowały się na starcie zbrojne. Bitwa rozegrała się w Lubiszewie, niedaleko Tczewa. Wojska gdańskie (złożone głównie z najemników oraz z pospolitego ruszenia mieszczan) poniosły w niej dotkliwą klęskę. Wobec tego, po w zasadzie jałowych pertraktacjach, król Stefan Batory postanowił przystąpić do oblężenia Gdańska. Jako miejsce grupowania się armii obrano Tczew. Wojska królewskie liczyły około 7 tysięcy jazdy, 4 tysięcy piechoty i 22 działa. Pomimo tego, były to siły zbyt małe, by wziąć szturmem potężnie ufortyfikowany Gdańsk. Oblężenie przeciągało się do jesieni. Wreszcie obie strony, wyczerpane długimi walkami i również stratami ekonomicznymi, zdecydowały się na podjęcie rokowań. Przełom nastąpił w grudniu 1577 roku. Gdańsk złożył wówczas przysięgę wierności królowi Stefanowi Batoremu, jednocześnie zachowując swe przywileje.
Fragment wystawy „Ze Skultetem i Kopernikiem przez XVI wiek”. Fot. Rafał Grzenkowski 
Fragment wystawy „Ze Skultetem i Kopernikiem przez XVI wiek”. Fot. Rafał Grzenkowski 
Fragment wystawy „Ze Skultetem i Kopernikiem przez XVI wiek”. Fot. Rafał Grzenkowski
Niejako na uboczu tego konfliktu rozegrała się tragedia naszego miasta. Ze wspomnianego już pożaru ocalały jedynie dwa spichlerze, kilka domów i klasztor podominikański. Reszta zabudowań; łącznie z ratuszem, archiwum miejskim i częściowo kościołem farnym uległa zniszczeniu bądź bardzo poważnemu uszkodzeniu. Cytowane wyżej źródło podaje, że: „(…) Po pożarze miasto było opuszczone i biedne, ponieważ obywatele przenieśli się do innych miast i wiosek (…)”. Do odbudowy Tczewa przystąpiono dwa lata później. Aby zabezpieczyć się przed podobnymi kataklizmami, rada miasta uchwaliła, że budynki mają być pokryte nie strzechą, a dachówkami. Ponadto nie wolno było budować domów drewnianych wyższych niż jedno piętro i kominów z gliny.
Niestety, dla Tczewa kolejne lata nie okazały się łaskawe. Już pięćdziesiąt lat po pożarze pod miastem pojawili się Szwedzi…
O bitwie pod Lubiszewem i pożarze Tczewa opowiadamy na wystawie „Ze Skultetem i Kopernikiem przez XVI wiek” (komisarz: Józef Ziółkowski). Zapraszamy!
Radosław Wiecki
Na podstawie:
- Aleksander Sculteti. Przyjaciel Mikołaja Kopernika…, pod red. Józefa M. Ziółkowskiego, Tczew: Fabryka Sztuk, 2020.
- Historia Tczewa, pod red. Wiesława Długokęckiego, Tczew: Kociewski Kantor Edytorski, 1998.
- Rejestr Rachunków Bractwa Gburskiego, Archiwum Państwowe w Gdańsku, sygn. 529/1 s.3
Ilustracja:
Pożar Tczewa, 1577, obraz współczesny, autor: Barbara Motyl-Tecław.
REKLAMA MIEJSKA
