18 kwietnia obchodziliśmy Międzynarodowy Dzień Ochrony Zabytków. Jednym z tczewskich obiektów wpisanych do rejestru zabytków województwa pomorskiego jest staromiejski kościół farny.
Nosi on wezwanie Podwyższenia Krzyża Świętego i jest jednym z najstarszych obiektów w naszym mieście. Kilkusetletnia historia kościoła jest niezwykle barwna i na stale związana z Tczewem. Śmiało można powiedzieć, że tczewska fara jest nie tylko miejscem kultu, ale również galerią sztuki średniowiecznej i nowożytnej. Jeden z ciekawszych obiektów znajdujących się w kościele to gotycki kielich mszalny zakupiony najprawdopodobniej dla bractwa kapłańskiego. Mimo że na co dzień nie można go podziwiać na żywo, to jednak obecnie jest on eksponowany na wystawie Fabryki Sztuk w Tczewie pt. „Ze Skultetem i Kopernikiem przez XV i XVI wiek”. Kielich pochodzi z 1492 roku i od początku stałym miejscem jego przechowywania jest właśnie staromiejska fara. Łatwo więc możemy policzyć, że kielich w naszym mieście jest nieprzerwanie od 529 lat. Co ciekawe, jesteśmy w stanie podać cenę, jaką średniowieczny rzemieślnik zażyczył sobie za jego wykonanie. Napis umieszczony na kielichu wyraźnie stwierdza, że za kielich zapłacono 4 marki i 10 florenów. Kolejna część napisu wyraźnie wskazuje na jego przeznaczenie – dla bractwa kapłańskiego. Całość tekstu wykonana została w języku wschodnio-środkowo-niemieckim i częściowo łacińskim. Sam kielich wykonany jest ze srebra, które w całości jest złocone. Jego wysokość wynosi 205 mm, średnica stopy (czyli podstawy) – 138 mm, zaś czary – 107 mm. Całość jest bardzo bogato dekorowana; na stopie możemy zobaczyć 6 grawerowanych scen: Ukrzyżowanie, Wniebowzięcie Maryi, św. Katarzynę Aleksandryjską, św. Marcina, św. Barbarę oraz Wniebowstąpienie. Powyżej, na tzw. trzonie, znajduje się w środkowej części dekoracja w formie sześciodzielnej kapliczki. Zarówno pod jak i nad nią twórca umieścił 12 plastycznych figurek Apostołów. Postacie są oddane zgodnie z tradycją, każda z nich trzyma charakterystyczny dla siebie atrybut. Cały, misternie zdobiony trzon wieńczy szeroko rozwarta czara. Podtrzymuje ją „koszyczek”, który ozdobiony jest motywem promieni i liści. Stan zachowania kielicha jest bardzo dobry. Jedynym, dość sporym ubytkiem jest brak na stopie postaci Chrystusa w scenie Ukrzyżowania.
Źródła praktycznie nie wspominają o poważnych renowacjach zabytku. Drobną naprawę przeprowadzono w okresie międzywojennym oraz w latach 70. XX wieku, kiedy to wyzłocono wnętrze czary. Można przyjąć, że tczewski kielich jest na Pomorzu jednym z najlepiej zachowanych w czystej, gotyckiej formie tego rodzaju zabytkiem. Niestety, nie jesteśmy w stanie stwierdzić, w jakim warsztacie został wykonany. Pewną wskazówką jest bardzo wysoka jakość jego wykonania, co sugeruje jedną z ówczesnych gdańskich pracowni. Tajemnicę stanowi natomiast znak wybity na odwrocie stopy: stylizowana litera L w gotyckiej tarczy herbowej. Trudno jest się do tego odnieść, gdyż taki znak nie występuje w innych złotniczych wyrobach z Gdańska, nie jest również wymieniany w opracowaniach poświęconych temu zagadnieniu.
Radosław Wiecki
Na podstawie: Adamek Tadeusz, Gotycki kielich z kościoła farnego świętego Krzyża w Tczewie, [w:] „Roczniki Humanistyczne”, 1971, t. XIX, z.
REKLAMA MIEJSKA
